Burt með „herrann“

Það er góð hugmynd hjá Steinunni Valdísi Óskarsdóttur, þingmanni Samfylkingarinnar, að breyta þyrfti starfsheiti ráðherra þannig að konur geti borið titilinn án þess að vera „herraðar". Það gerir hugmyndina svo enn betri að Steinunn skuli stinga upp á því að það verði jafnvel verkefni þjóðarinnar allrar að finna ráðherrum nýtt starfsheiti. Því að hvað finnst Íslendingum skemmtilegra og meira um vert en rífast um hvað hlutirnir eigi að heita?

Það er alveg hárrétt hjá Steinunni að starfsheitið „ráðherra" er alveg ótækt eftir að konur fóru að gegna þessum embættum. Það er ennfremur hárrétt hjá Steinunni að ef starfsheitið hefði verið kvenkyns hefði því verið breytt um leið og fyrsti karlinn tók við embætti.

„Ef orðin ráðherra og sendiherra væru t.d. „ráðfrú" og „sendifrú" hefði eflaust einnig þótt sjálfsagt að breyta starfsheitinu um leið og fyrsti karlmaðurinn tók að sér slíkt embætti. Það er því í fyllsta samræmi við þessa þróun að breyta einnig starfsheitum í hefðbundnum karlastéttum, þannig að konur geti borið þau. Ráðherraembætti eiga ekki að vera eyrnamerkt körlum," sagði Steinunn í greinargerð sem hún lagði fram með þingsályktunartillögu sinni um þetta efni.

Varla hafði mbl.is sagt frá tillögu Steinunnar á miðvikudagskvöldið en fréttabloggin tóku að hlaðast á fréttina eins og grýlukerti í vetrartíð. Ég skal viðurkenna að ég er að mestu hættur að nenna að lesa fréttablogg, en af fyrirsögnum blogganna mátti ráða að flestum bloggskríbentum finnist þetta fáránleg hugmynd - megnið af þessum skríbentum var karlkyns, sem kann að útskýra eitthvað.

En að minnsta kosti varð alveg ljóst, strax og þessi frétt birtist, að þarna er á ferðinni mál sem getur orðið mikið hitamál og áhugamál þjóðarinnar, hvort heldur menn og konur eru á móti því að breyta starfsheitinu eða fylgjandi. Og þeir sem eru fylgjandi breyttu starfsheiti (ég er í þeim hópi) geta síðan farið að velta því fyrir sér hvað skuli koma í staðinn. Vísast geta orðið deildar meiningar um það.

Þetta þarf alls ekki að verða tímafrekt eða dýrt. Nýyrðið sjálft væri hægt að fá ókeypis með því einfaldlega að fjölmiðlar birti fréttatilkynningar þar sem almenningur er beðinn um að senda tillögur á eitthvert netfang alþingis. Síðan myndu þingmenn ræða þetta eins og hvert annað þingmál og samþykkja lög um breytinguna.

Ég er alveg handviss um að það yrðu ekki miklar deilur um þetta á þinginu. Það er í rauninni alveg sjálfsagt mál að breyta þessu, því að eins og Steinunn segir ennfremur:

„Það stríðir ekki einungis gegn málvitund okkar að kona sé herra, heldur er það merkingarlega útilokað að kona sé herra á sama hátt og karl getur ekki verið frú. Orðið herra merkir tvennt samkvæmt íslenskri orðabók, annars vegar titil karlmanns og hins vegar húsbónda eða yfirmann og ljóst er að síðarnefnda merkingin er frá þeim tíma þegar aðeins karlar gegndu slíkum stöðum. Það er því mikið réttlætismál að þessum starfsheitum verði breytt."

Þetta er eiginlega alveg skothelt. Og þegar einhverju er haldið fram með skotheldum rökum hlýtur maður að fallast á það.

Kannski mætti þó velta því fyrir sér hvort að merking orðsins „herra" sé að einhverju leyti orðin tvíræð, og það sé farið að merkja bæði „herramaður" (sem eingöngu getur átt við karlkyns manneskju) og einnig „yfirmaður" (sem getur átt við hvort heldur sem er karlkyns eða kvenkyns manneskju). Þannig að í samhenginu „ráðherra" hafi orðhlutinn „herra" í rauninni breytt um merkingu og eigi ekki lengur eingöngu við um karlkyns manneskju.

Ég skal játa að samkvæmt minni eigin máltilfinningu er orðið „ráðherra" af einhverjum ástæðum ekki sérlega karlkynjað. En það getur vel verið að þetta sé einfaldlega vegna þess að ég er karlkyns. Ég viðurkenni fúslega að mér finnst dálítið skrítið ef karlmaður er titlaður „hjúkrunarkona". Grun hef ég um að mörgum körlum þyki það skrítið. Þannig að ég trúi því vel að konum finnist skrítið að Þorgerður Katrín sé titluð herra, svo dæmi sé tekið.

En hvaða orð á þá að koma í staðinn? Ekki blasir það við. Mig langar þó að gera að tillögu minni að farin verði einfalda leiðin og orðhlutinn „herra" einfaldlega skorinn af orðinu „ráðherra," þannig að eftir verði einfaldlega „ráð". Fínt hvorugkynsorð, og breytingin verður ekki mikil. Úr „Geir Haarde forsætisráðherra" í „Geir Haarde forsætisráð."

Ef úr verður að þessi tillaga mín hlýtur náð fyrir augum þingheims og samþykkt verður stjórnarskrárbreyting þess efnis að starfsheitið „ráð" komi í stað „ráðherra" mun ég senda reikning upp á eina milljón til Árna Matthiesens fjármálaráðs. (Athugið að í nefnifalli er þetta alls ekki „ráður" heldur „ráð" - hvk).

En án gamans: Það væri alveg eitursnjallt af alþinginu að samþykkja þessa breytingu á starfsheiti ráðherra og ganga frá henni án þess að ráða í verkið einhverja meinta fagmenn sem rukka stórfé fyrir. Auðvitað blasir við að þarna er tækifæri fyrir þingmenn eða ráðherra til að gauka peningum skattborgaranna að vildarvinum sínum undir því yfirskini að um sé að ræða þóknun, en vonandi sleppur þetta mál við að atast af slíkum auri.

Hér er einnig tækifæri fyrir íslenska rithöfunda og aðra orðasmiði að komast á spjöld stjórnarskrárinnar með því að búa til gott orð í staðinn fyrir „ráðherra". En ég vona að þessir sömu rithöfundar og orðasmiðir séu tilbúnir til að rukka ekki krónu fyrir orðið. Er ekki nóg að fá heiðurinn og tilhugsunina um að eiga orð í stjórnarskránni - þó ekki sé nema eitt orð, það er meira en flestir eiga.

(Viðhorf, Morgunblaðið 23 nóvember 2007)

Athugasemdir

[Ingólfur Þór Guðmundsson, 28.11.2007 kl. 16:35]

Afhverju kallaði Steinunn Valdís sig ekki Borgarstýru í stað Borgarstjóra ?

Var það hugsanlega ekki nógu "svalt" fyrir flokksystur þína ?

[Kristján G. Arngrímsson, 28.11.2007 kl. 18:12]

Góð spurning.

[Ingólfur Þór Guðmundsson, 28.11.2007 kl. 23:31]

En mikið hlýtur ástandið í landinu að vera gott, ef að alþingismenn geta eytt tíma sínum í svona mál, sem að breyta akkúrat engu.

Ekki veit ég til þess að "alþingiskonur" hafi þurft á sérstakri lagasetningu að halda, þegar þær tóku það orð upp, í stað "alþingismenn".

Mér er slétt sama hvað Steinunn Valdís vill láta kalla sig, sömuleiðis gæti mér ekki verið meira sama hvort talað er um Ráðherra eða Ráðfrú, eða hvað svosem er annað.

Þessvegna spyr maður sig, eru lög nauðsynleg í þessu sambandi ?

og þurfum við að horfa uppá Alþingi Íslendinga vera að eyða sínum tíma í þetta bull ?

Það sem ég vill láta kalla mig er uppá enskuna:   "Call me Daddy ! " , án lagasetningar !